فیلتر روغن موتور، زمان و نحوه تعویض آن

به طور کلی نقش اصلی فیلتر روغن، تصفیه روغن موتور است و یکی از فاکتورهای مهم عمر بیشتر روغن، پاکیزگی آن است. به عنوان مثال برای آلودگی­ های روغن می­توان به آلودگی­ های ناشی از عملکرد زیاد موتور نام برد. همچنین دوده ناشی از احتراق، گرد و غبار از سایر آلاینده­ های روغن موتور به حساب می­آیند. آلاینده ­ها در طول زمان می­تواند مسیر روغن رسانی به موتور را مسدود کند و خسارت­ های سنگینی را به خودرو وارد نماید.

این خلاصه ترین تعریف استفاده از فیلتر روغن موتور میباشد که در بالا ذکر شد. از همین رو فیلتر روغن نقش مهمی را در سلامت و تمیزی عموم قطعات خودرو ایفا میکند. در ادامه نگاه جامع تری به عملکرد فیلتر روغن خواهیم داشت تا با فهم اهمیت این جزء مهم خودرو به زمان و نحوه تعویض فیلتر روغن خودرو برسیم.

فیلتر روغن چه نقشی در عملکرد خودرو دارد

موتورهای احتراقی درون سوز همواره در دمای بالا کار می­کنند؛ از این رو اجزاء موتور به دلیل مواجه شدن با حرارت بالا ممکن است که تحت تاثیر قرار گرفته و آسیب ببیند که نمی­توان آن­ها را به وسیله عبور جریان آب یا هوا خنک نمود؛ جریان آب و هوا موجب می شود تا قطعات مذکور با اکسیژن هوا ترکیب شده و خیلی زود دچار فرسودگی شوند، برای این منظور باید از سیالی استفاده نمود که دارای خواص ویژه­ای بوده و علاوه بر خنک کاری، بتواند وظایف مهم دیگری را نیز بر عهده بگیرد، بهترین سیالی که می­تواند همه این وظایف را به خوبی انجام دهد روغن موتور است، یکی از مهم ترین خواص روغن موتور این است که در مقابل حرارت بالا مقاومت زیادی از خود نشان داده و میزان تبخیر آن کم باشد.

همانطور که در پاراگراف بالا عنوان شد، روغن موتور وظایف مهم و متعددی را بر عهده دارد، روغن کاری علاوه بر خنک کردن قطعات داخلی موتور، عملیات روانکاری اجزاء موتور و کاهش اصطکاک را نیز انجام می­دهد تا آنها را از گزند آسیب­هایی که ممکن است در اثر اصطکاک ایجاد شود، حفظ نماید. یکی دیگر از فرآیندهائی که در هنگام عبور روغن و مواجه شدن با قطعات موتور انجام می­گیرد، شستشو و زدودن کثیفی ­هاست، روغن موتور سطوح قطعات را تمیز کرده و همواره از رسوب ناخالصی­ ها بر روی اجزاء موتور که در اثر حرارت بالا و عملکرد موتور در شرایط سخت به وجود می­آید، جلوگیری خواهد کرد؛ به یاد داشته باشید که روغن موتور ذرات ریز و درشت را شسته و در خود حفظ می­نماید و لازم است تا غلظت این ذرات از حدی فراتر نرود، برای رسیدن به این هدف از قطعه ­ای بنام فیلتر روغن استفاده می­شود، این قطعه روغن موتور را تصفیه می­نماید و ناخالصی­ های روغن را جذب می­کند تا روغن تمیز را به چرخه شستشو و تمیزکاری باز گرداند و وظیفه خود را به درستی انجام دهد و کارآئی سیستم روغن کاری حفظ گردد.

به یاد داشته باشید که برای انجام هر جه بهتر عمل تصفیه روغن موتور بهتر است که روغن از مسیر فیلتر گذر کند. فیلترها قطعاتی مصرفی محسوب می­شوند که عمر محدودی دارند و تا مدت معینی می‌توانند به وظیفه خود عمل کنند. به همین دلیل است که توصیه می­شود تا در سرویس­های دوره­ای فیلتر روغن موتور مورد بازبینی قرار گیرد و در صورت نیاز تعویض شود، چرا که در صورت عدم تعویض به موقع فیلتر روغن؛ منافذ کاغذ فیلتر مسدود خواهند ‌شد و در این حالت فشار روغن در پشت فیلتر افزایش یافته و سوپاپ اطمینانی که به همین دلیل تعبیه شده، باز می­شود؛ به عبارت دیگر چنانچه روغن تصفیه نشده به داخل موتور راه یابد بهتر از این است که موتور به دلیل عدم روغن کاری، خیلی سریع آسیب ببیند. البته لازم به ذکر است که عبور روغن تصفیه نشده نیز موجب آسیب دیدن موتور خواهد شد ولی میزان آسیبی که به موتور می­رساند خیلی کمتر از نرسیدن روغن به قطعات و اجزاء موتور می­باشد. با توجه به توضیحات ارائه شده، می­توان گفت که فیلتر روغن وظیفه بسیار مهمی بر عهده دارد.

بخوانید: تعویض فیلتر هوا خودرو

اجزای اصلی فیلتر روغن خودرو

این قطعه مهم دارای ظاهری استوانه ‌ای و گرد است که در قسمت تحتانی ماشین و در مسیر ورودی روغن قرار دارد. سوپاپ اطمینان، سوپاپ ضد تخلیه، فیلتر کاغذی یا سلولوزی، نگهدارنده و یک درب ضخیم اجزای اصلی فیلتر را تشکیل می‌دهند.

انواع فیلتر روغن

در حالت کلی، دو نوع فیلتر در بازار ایران وجود دارد:

• فیلتر روغن‌های کاغذی: این مدل از کاغذ و مقوا ساخته شده و توانایی جذب ذراتی با سایز 40 میکرون به بالا را دارد؛ طبیعتا به دلیل جنس کاغذی، قیمت این نوع قطعات ارزان‌تر است.
• فیلتر روغن‌های سلولوزی: نوع دوم از ترکیب الیاف کاغذ، سلولز و گاهی فایبرگلاس ساخته می‌شوند و توانایی جذب ذرات ریزتری در حد 5 تا 10 میکرون را دارند. در نتیجه این مدل دارای کیفیت بالاتر و قیمت بیشتری نیز هستند.

ویژگی­ های فیلتر روغن مناسب

• فیلتر روغن مناسب در ابتدا باید توانایی جداسازی مطلوبی داشته باشد تا بتواند کوچکترین ذرات و آلودگی­ها را از روغن جدا کند. لازم به ذکر است که این فیلترها باید در برابر پارگی مقاوم باشند، به دلیل اینکه در فیلترهای تقلبی از کاغذهای نامرغوب استفاده می­شود و پس از مدتی در اثر فشار روغن خاصیت خود را از دست می­دهد که موجب پارگی فیلتر و عبور آلاینده ها به سمت موتور خواهد شد.
• یکی دیگر از نکات مهم این است که محفظه فیلتر روغن باید قابلیت تحمل فشار بالا را داشته باشد چرا که روغن موجود در سیستم خودرو دارای فشار بالایی است و طبیعتاً زمانی که وارد فیلتر می­شود نیز این فشار را همراه خود دارد، در نتیجه در صورتی که محفظه فیلتر از کیفیت بالایی برخوردار نباشد پس از مدتی تحت تاثیر این فشارها، ممکن است آسیب دیده یا دچار شکاف در بدنه خود شود. همچنین محفظه درونی فیلتر نیز باید در برابر فشار و زنگ زدگی و خوردگی مقاوم باشد.
• یکی دیگر از موارد مهم درباره فیلتر روغن این است که از آب بندی مناسبی برخوردار باشد و روغن در مسیر ورود و خروج خود تنها از مسیرهای تعیین شده عبور کند. آب بندی بیرونی فیلتر نیز بسیار مهم است تا مطمئن باشیم که شاهد نشتی روغن نخواهیم بود.
• فیلتر روغن استاندارد باید دارای سوپاپ اطمینان نیز باشد. گاهی اوقات ممکن است که فیلتر به هر دلیلی از جمله تاخیر در تعویض آن دچار گرفتگی شده و مسیر عبور روغن مسدود شود، در این حالت برای اینکه موتور خودرو بدون روغن کار نکند سوپاپی در فیلتر روغن تعبیه شده است که مسیر عبور روغن از فیلتر را باز می­کند، طبیعی است که در این حالت فیلتر روغن از مسیر روغن کاری حذف شده و روغن تصفیه نشده وارد موتور می­گردد.
• چکیدن قطرات روغن از محل اتصال فیلتر، زنگ زدن پوشش محفظه، تحمل نکردن فشار و در نتیجه شکاف برداشتن فیلتر باعث خروج تدریجی و یا سریع روغن از مسیر روغن کاری موتور می شود. بدیهی است که در اثر فشار و اصطکاک زیاد، قطعات خودرو مستهلک و آسیب خواهند دید.

بخوانبد: کیفیت و استاندارد های روغن موتور

علائم خرابی فیلتر روغن

علائم خرابی فیلتر روغن و فیلتر روغن نامناسب شامل گرفتگی، نشت روغن و یا نوع روغن مصرفی نامناسب در موتور است. یکی از وظایف بسیار مهم فیلتر روغن در موتور، روغن کاری موتور و اجزای متصل به آن است. روغن در هنگام گردش در موتور و از طریق دریچه‌های موتور به تمامی اجزای ورودی و خروجی آن تمامی آلاینده‌ها و مواد زائد را در طول مسیر جمع‌آوری کرده و روغن به عنوان یک فیلتر صافی و جذب کننده آلودگی‌ها و مواد زائد در موتور عمل می‌کند تا با دور نمودن آن از موتور طول عمر موتور را افزایش دهد.

تنها راه جلوگیری از آسیب رساندن آلاینده ‌ها و آلودگی به موتور فیلتر روغن است که می‌تواند در وهله اول از ورود آنها به موتور جلوگیری کند. سلامت موتور به همان اندازه که به نوع روغن بستگی دارد به فیلتر روغن نیز وابسته است.

اگر در خودروی خود فیلتر روغن نداشته باشید آلودگی هوا به سرعت در موتور و اجزای متصل به آن رسوب کرده و منجر به مسدود شدن راه‌های ورودی و خروجی موتور می‌شود که این مسئله باعث می‌شود علاوه بر اینکه عملکرد صحیح موتور و خودرو در حال حرکت دچار اختلال گردد فشار شدیدی نیز به موتور وارد آمده که در نهایت منجر به کاهش طول عمر مفید موتور و قطعات متصل به آن می‌گردد.

علائم خرابی و نامناسب بودن فیلتر روغن

اغلب رانندگان به هنگام تعویض روغن ماشین تمایل دارند تا فیلتر آن را نیز تعویض نمایند اما بعضی مواقع جایگزینی فیلتر روغن با فیلتر جدیدتر در فاصله کمی طولانی‌تر پس از تعویض روغن مناسب‌تر است، با این حال زمانی که متوجه علائم خاصی در وسیله نقلیه خود شدید این نشانه‌ها به شما می‌گویند که باید فیلتر روغن نیز تعویض گردد؛ در غیر این صورت شما می‌توانید تعویض فیلتر را به زمان دیگری موکول نمایید. در مطلب زیر شما می‌توانید با 5 مورد از علائم رایج خرابی فیلتر روغن از جمله گرفتگی، نشت روغن به بیرون و همچنین ریختن یک روغن موتور نامناسب به موتور آشنا شوید و به محض رویت این علائم به یک فروشگاه لوازم جانبی خودرو و یا تعویض روغنی مراجعه کرده و علاوه بر تعویض روغن، فیلتر روغن مناسب نیز تهیه و نصب نمایید.

گرمای بیش از حد در موتور

مانند فیلتر هوا یا فیلتر سوخت، اگر فیلتر روغن نیز برای مدت طولانی در محفظه روغن موتور باقی بماند آن را مسدود خواهد ‌کرد. با داشتن فیلتر روغن کثیف نیز این مشکل به شکل شدیدتری بروز می‌کند و حتی از ورود روغن موتور جلوگیری خواهد ‌شد؛ هنگامی که این اتفاق بیفتد موتور هیچگونه روغن‌کاری برای اجزای متصل به خود دریافت نکرده و در نتیجه خشک کار می‌کند، سطح تماس مابین قطعات آن بیشتر شده و باعث از کار افتادن قطعات در خودرو نیز می‌گردد. همانطور که می‌دانید اصطحکاک مابین اجزای فلزی در خودرو، گرمای زیادی تولید می‌کند؛ اگر این گرما توسط روغن خنک نشود می‌تواند به گرمای بیش از حد موتور منجر شده و چراغ check engine  یا چراغ چک خودرو روشن ‌شود.

عملکرد ضعیف موتور

عملکرد وسیله نقلیه به شما می‌گوید که موتور ماشین‌تان خوب کار می‌کند یا خیر. اگر آلودگی در موتور رسوب کند نشانه آن است که روغن به درستی توسط فیلتر روغن تصفیه نشده است و این عمل از توانایی موتور در تولید برق در خودرو می‌کاهد؛ این بدان معنا خواهد بود که وقتی روی پدال گاز فشار وارد می‌کنید، سرعت خودرو افزایش نمی‌یابد و ماشین در حال حرکت سرعت نخواهد گرفت.

دود اگزوز کثیف و تیره

اگر نگاهی به دود حاصل از اگزوز و موتور ماشین بیندازید، خواهید دید که رنگ شفافی داشته و قابل رویت نیست اما اگر دود اگزوز خاکستری، دودی و یا آبی به نظر برسد مشکل روغن‌سوزی در ماشین وجود دارد. این اتفاق گاهی اوقات نتیجه فیلتر روغن کثیف، گرفته و یا مسدود شده است که باعث می‌شود روغن در اگزوز و محفظه احتراق بسوزد و دود حاصل به بیرون منتشر گردد. در این حالت گاه ممکن است که بوی حاصل از سوختگی به درون وسیله نقلیه نیز منتشر شود؛ در این صورت باید در سریع‌ترین زمان ممکن فیلتر روغن خودرو را تعویض نمود.

فشار پایین روغن

فشارسنج تعبیه شده روی داشبورد وسایل نقلیه نشان دهنده فشار مداوم روغن در موتور و عملکرد فیلتر روغن در خودرو است. معمولاً درجه نرمال فشار روغن در هنگام حرکت تغییر نمی‌کند و ثابت است؛ اما اگر فشار روغن موتور کاسته شود، باید مطمئن شد که مشکلی جدی در فیلتر روغن و روغن در جریان داخل موتور خودرو به وجود آمده که نیاز به تعویض فیلتر روغن و یا روغن موتور دارد.‌ یکی از دلایل عمده در فشار پایین روغن موتور می‌تواند نشت یا گرفتگی روغن و یا فیلتر روغن باشد که مانع از ورود روغن به موتور شده است.

تق تق و نویزهای فلزی

هنگامی که از ورود روغن به موتور جلوگیری می‌شود، تمامی اجزای فلزی موتور در نتیجه برخورد بدون روغن با یکدیگر ساییده شده و تغییر حالت می‌دهند و خرد می‌شوند. اصطکاک مابین اجزا موتور باعث می‌شود که یک یا هر دو حالتی که در ادامه شرح داده خواهد شد، اتفاق بیفتد: حالت اول این است که موتور بیش از حد گرم می­شود که برای تمامی قطعات آن مضر است و حالت دوم ایجاد سر و صداهای فلزی است که به دلیل خرابی فیلتر روغن و کاهش شدید روغن موتور اتفاق می­افتد. در حالت دوم، صفحه تماس قطعات با یکدیگر بیشتر شده و درگیری مابین قطعات منجر به ساییدگی اجزای داخلی موتور و آسیب شدید در قطعات شده که برای رفع آن و جلوگیری از بروز دوباره آن لازم است که سطح روغن و فیلتر روغن هر از چند گاهی بررسی شود تا مشخص گردد که علت این اتفاق چه بوده است.

زمان مناسب برای تعویض فیلتر روغن

به ‌دلیل اهمیت بالای فیلتر روغن در کارایی و عملکر مناسب خودرو، تعویض این قطعه در فهرست سرویس‌های دوره‌ای قرار دارد. این روزها صنعت خودرو و قطعه‌سازی جهان درمقایسه با چند دهه پیش پیشرفت قابل توجهی کرده و دیگر در شرایط عادی نیاز نیست که با هر 6 هزار کیلومتر کارکرد، روغن موتور و فیلتر روغن را تعویض کرد.

شناسایی زمان دقیق تعویض فیلتر روغن به عوامل خارجی بسیاری بستگی دارد؛ مدل خودرو، روغن موتور، آب‌ و هوای منطقه محل زندگی شما، عادت‌های رانندگی و نحوه‌ استفاده از خودرو برخی از مواردی هستند که روی طول عمر مفید فیلتر روغن تاثیر می‌گذارند.

اولین قدم برای آگاهی از زمان تعویض فیلتر روغن هر خودرو، مراجعه به دفترچه راهنمای آن است؛ خودرو سازان براساس آزمایش‌های طولانی مدت و میدانی در مراحل پیش‌ تولید محصول، زمان تخمینی تعویض فیلتر روغن را ارزیابی می­کنند و توصیه­ های لازم برای شرایط استاندارد را در دفترچه اعلام می‌کنند.

برای مثال، شرایط جاده و عادت‌های رانندگی هر فرد می‌تواند زمان تعویض فیلتر روغن را تا هزار کیلومتر کارکرد کمتر یا بیشتر از توصیه‌ سازنده کند. اگر به‌طور مداوم در ترافیک شهری، با توقف، حرکت مکرر، شتاب‌گیری و ترمزگیری متعدد رانندگی کنید، فاصله‌ بین دفعات تعویض فیلتر روغن کمتر خواهد شد. درمقابل اگر در بزرگراه رانندگی کنید یا در شرایطی رانندگی کنید که نیازی به تغییر سرعت خودرو نباشد، کارکرد مفید فیلتر روغن نیز بیشتر خواهد ‌شد.  رانندگی در شرایط سخت مانند کشیدن تریلر، بکسل کردن خودرو و رانندگی در آب ‌و هوای بسیار گرم یا سرد باعث کاهش طول عمر مفید فیلتر روغن خواهد ‌شد.

توصیه بیشتر کارشناسان این است که در هر دوره تعویض روغن موتور، فیلتر آن را هم نو کنیم تا از بروز هرگونه خسارت احتمالی جلوگیری شود. به یاد داشته باشید که مهم‌ترین نکته در نگه‌داری از فیلتر روغن، تعویض این قطعه پیش از گرفتگی و کاهش کارایی‌ آن و اعمال آسیب و خرابی برای موتور است. باری دیگر یادآوری می­کنیم که فیلتر روغن از جمله قطعات مصرفی خودرو است که برای تشخیص دادن زمان تعویض آن، باید به علائم خاصی در عملکرد موتور و خودرو توجه کنید.

بخوانید: بهترین زمان تعویض روغن موتور

چگونه فیلتر روغن را تعویض نماییم

تعویض فیلتر روغن کار چندان سختی نیست و با یک ‌بار دیدن مراحل آن، می‌توان در منزل هم این کار را انجام داد، با این حال پیشنهاد می­کنیم که ضمن یادگیری آن، انجام این کار را به کارشناس مسئول بسپارید تا خیالتان راحت باشد. با توجه به نوع فیلتر روغن، به آچار مناسب آن نیاز داریم؛ معمولا باز کردن فیلتر روغن بخاطر روکش آن با دست مشکل است، پس باید به‌ دنبال آچار مناسب باشید.

مراحل تعویض فیلتر روغن

1. در اولین مرحله، اتصال فیلتر روغن را کمی شل کنید؛ فیلتر را کاملا باز نکنید، اجازه دهید که کمی روغن از آن خارج شود. پس از اینکه روغن باقی ‌مانده در فیلتر خارج شد، می‌توانید آن را کاملا جدا کنید. برای ایمنی بیشتر، بهتر است از دستکش برای باز کردن فیلتر روغن استفاده کنید.
2. پس از باز کردن فیلتر، با یک پارچه‌ بخش اتصال آن به موتور را کاملا تمیز کنید. این مرحله بسیار مهم است چرا که امکان دارد پس از جدا کردن فیلتر، واشر قدیمی روی اتصال باقی مانده باشد.
3. برای تعویض فیلتر روغن جدید، ابتدا سطح اتصال آن را با روغن تمیز چرب کنید؛ همچنین مقدار کمی روغن موتور داخل فیلتر بریزید تا با استارت خودرو، مشکل فشار ایجاد نشود.
4. فیلتر روغن جدید را در جای خود قرار دهید اما اتصال آن به موتور را زیاد سفت نکنید؛ ممکن است که بر اثر فشار زیاد واشر پلاستیکی سطح فیلتر تغییر حالت دهد و نشتی روغن ایجاد شود.
5. معمولا تعویض فیلتر روغن با روغن موتور انجام می‌شود؛ اما در صورتی که خرابی فیلتر روغن وجود داشته باشد و روغن موتور هم به ‌تازگی تعویض شده باشد، تنها تعویض فیلتر روغن کافی است.
6. پس از اینکه تعویض فیلتر روغن انجام شد، خودرو را استارت بزنید و اجازه دهید که درجا کار کند و وجود هرگونه نشتی احتمالی را بررسی کنید. اگر مشکلی در اتصال فیلتر روغن وجود نداشت، در مرحله آخر مخزن روغن موتور و آمپر فشار روغن را بررسی کنید.
7. مراحل تعویض فیلتر روغن پس از عوض کردن روغن موتور کمی متفاوت است. در تعویض روغن موتور، ابتدا تمام روغن خالی و سپس تعویض فیلتر روغن انجام می‌شود. بنابراین به یاد داشته باشید که پس از تعویض فیلتر روغن، باید روغن موتور جدید را هم به خودرو اضافه کرد. اما اگر تعویض فیلتر روغن بدون عوض کردن روغن موتور انجام شده باشد، نیازی به افزودن روغن موتور جدید به خودرو نیست؛ چرا که روغن خارج شده از فیلتر قدیمی مقدار ناچیزی است و مشکل خاصی را ایجاد نخواهد کرد.